LİDERLİK NEDİR? LİDERLİK SEVİYELERİ KAÇ AYRILIR?

Lider, belirli ortamlarda izleyenleri belirli amaçlara doğru birleştiren ve harekete geçiren rol ve davranışlardır.Topluma yarar sağlayan değişimi yönetmek için sorumluluğu,sezgi, zeka ve bilgiye dayalı karar ve uygulamalarla taşıyan kişiye lider denir. Lider elindeki gücü kullanma kapasitesine bağlı olarak çevresini etkileyen kişidir.Gerektiğinde aldığı zor kararların ve sonuçlarının ardında durmasını bilir. Lider insanın başkalarından aldığı  bilgilerle bilgili olabildiğini, ancak sadece kendii aklı ile akıllı olabildiğini bilir. Bu nedenle çevresine danışır ancak son kararı kendisi verir ve sorumluluğu üzerine alır. Lider Amaçların veya vizyonun başarılmasına yönelik grubu etkileyebilen kişidir.  Sosyal hareketin özeğinde merkezinde olandır.  Merkezin Sosyal hareketlerin kontrol edilmesi sürecinde, grupta ön plana çıkandır. Sadece kişilik ve grup olayları değil aynı zamanda birçok kişinin zihinsel kontağı ve bu kontak içinde bazı kişilerin, diğer kişiler üzerinde etkin olduğu varsayılan bir süreci yönetendir.  Hayranlık duyulan kişilik özelliklerinin pek çoğuna sahip olduğunu ortaya koyabilmektir. Grup üyeleri ile onların gereksinimlerini karşılayacak tüm araçları kontrol altında tutan kişidir. Ortak bir amacı başarmak için insanları etkileyendir. Ortak bir amaca doğru grubun davranışlarını yönlendirmek için bireyin yapmış olduğu davranışların tümüdür. Karşılıklı davranış ve fikir birliği ile yapıyı harekete geçirmek ve bu hareketi devam ettirendir. Amaçları gerçekleştirmek için uğraşanları duruma göre uyarlayıcı, onların sorunlarını yanıtlayıcı bir rolü üstlenendir. Örgüt üyelerini, performans göstermeye güdüleyecek etki fazlalığı yaratan kişidir. Belirli bir amacı yerine getirmek maksadıyla örgütlenmiş bir grubun davranışlarını etkileyendir. Görüşleri, eylemleri ve eğilimleri etkileme, yönlendirme ve yönetmedir. Belirli bir amacı gerçekleştirebilmek için uzmanlık, empati gibi aktif, önemli ve birbiriyle bütünleşen davranışlar sergileyerek insanları etkileyebilmedir. Amaç, kültür, strateji, temel kimlikler ve kritik süreçler gibi örgütü var eden ussal ve iyi düşünülmüş eylemleri yönetmek, geleceği yaratmak ve ekip kurmaktır.

Toplumları arkalarından sürükleyen, onların ufkunu açan, yeniliklere açık olan, basma kalıplara takılı kalmayan, sürekli kendini yenileyen ve sorunların çözümüne en hızlı, en pratik yollarla çözüm üreten, toplulukları pozitif motive edebilen kimselere lider denir.

 Kendi düşüncelerini, istek ve iradesini yanındaki kişilerin sevgi, saygı ve güvenini kazanarak onlara kabul ettirebilen kişilerdir. Yapılan herhangi bir işte yanındaki kişilerle hareket edebilen, onları doğru hedefe yönlendirebilen, değişik fikir ve görüşlere saygı duyan, arkasındaki ve yanındaki kitleleri sürükleyebilen ve onlara yeni ufuklar açabilen kişidir.

Lider, bireyleri ortak hedeflere yönelten, hedefleri benimseten, bireyler arası köprüyü oluşturan, dağınık güç ve bilgiyi bir araya toplayıp sinerji yaratan kişidir.

Liderlik seviyeleri üçe ayrılır;

·         Doğrudan liderlik: Yüz yüze yapılan liderliktir. Genellikle beş on kişi ile birkaç yüz kişi arasında olmaktadır. Bu tarz liderlikte liderler, her zaman astlarının yanında olurlar ve onların ihtiyaç duydukları durumlarda hemen müdahale etme şansları yüksektir. Doğrudan liderliğin etki alanı, kendilerinden doğrudan sorumlu oldukları astlarının sayılarının beş-on kişiden, birkaç yüz kişiye kadar değiştiği aralıktadır. Görevleri, kurumsal ve stratejik liderlere göre daha belirgin ve az karmaşıktır.

·         Kurumsal Liderlik: Birkaç yüz kişi ile birkaç bin kişi arasında olur astları vasıtasıyla ilişki kurar.

·         Stratejik Liderlik: Kurum dışındaki  olaylarda etkilenen ve onları etkileyen son derece karışık sorunlarla uğraşan belirsizliği yüksek bir ortamda çalışan liderlere denir. Genelde bir kurumda sorumluluk yüklenirler. Astlarının sayıları binlerce kişiden başlayıp milyonlarca kadar kişiye ulaşır. Stratejik liderlik örgütün tüm sorumluluğunu alan insanlara odaklanmakta, fakat yalnızca örgütün unvan sahibi liderlerini değil, aynı zamanda üst yönetim ekiplerini, örgüt içerisindeki baskın koalisyonları (Boal ve Hooijberg 2000), yönetim kurulu üyeleri ve bölüm genel yöneticileri gibi üyelerini de kapsamaktadır (Hitt et al. 2007). Örgütlerde stratejik liderlik işletmenin geleceğini yaratmada sorumluluk sahibi farklı bireyler arasında dağıtılır. Burada özellikle üst yönetim ekipleri önemli bir rol üstlenmektedir. Üst yönetim ekipleri yöneticilerden oluşan küçük gruplardır (3 ile 10 kişi arası). Küresel ekonomi ve günümüzün yeni rekabetçi yapısı, üst yönetim ekipleri tarafından oluşturulacak ortak bir aklı, stratejik liderlik uygulamaları için gerekli kılmaktadır. Üst yönetim ekipleri özellikle heterojen bir grup oluşturmalı ve üyeleri farklı bilgi ve becerilere sahip olmalıdır. CEO’lar bu farklı bilgi ve becerileri örgütü başarıyla yönetmek için kullanacaklardır (Ireland ve Hitt 2005). Fakat elbette etkili stratejik liderlik ile sorumluluk tepede, özellikle CEO’larda kalacaktır Ireland ve Hitt (2005) tarafından stratejik liderlik, örgüt için gerçekleştirilebilir bir gelecek yaratacak değişiklikleri başlatmak için geleceği görme, vizyon oluşturma, esnekliği sağlama, stratejik olarak düşünme ve diğerleri ile çalışabilme becerileri olarak tanımlanmaktadır. Buna göre, stratejik liderlik süreçlerinin rakipler tarafından anlaşılması ve taklit edilmesi güç olduğunda firma rekabetçi bir avantaj elde etmiş olur. Bir firmanın küresel ekonominin güçlükleriyle karşı karşıya kaldığında, etkili stratejik liderlik Örgütlerde Stratejik Liderlik ve Özellikleri 127 olmaksızın üst düzey ve hatta tatmin edici bir performans elde etme olasılığı oldukça azalacaktır. Rowe (2001) ise stratejik liderliği kısa dönemli finansal istikrarı korurken, uzun dönemde varlığı sürdürebilirliği artıracak günlük kararları istemli olarak almaları için diğerlerini etkileme becerisi olarak tanımlamaktadır. Bu tanım Ireland ve Hitt’in (2005) tanımından, isteyerek karar verme fikri ve gelecek kadar şimdiye de odaklanması bakımından farklılaşmaktadır. Rowe’a (2001) göre yöneticiler ve çalışanlar, kendi aralarında, müşteriler ya da paydaşlarla etkileşim halinde günlük kararlar vermektedir. Bu kararlar da örgütün stratejik yönü ile uyumlu olacaktır ve kısa dönemli finansal istikrar kadar örgütün gelecekteki varlığını sürdürebilirliğini de artıracaktır. Bu kararların istemli alınması, rasgele ya da zorunlu olarak alınmayıp karşılıklı güvene dayalı olarak alınmasını ifade etmektedir. Ayrıca stratejik liderliğin bu tanımı astları, emsalleri ve üstleri etkileyebilme becerisini de kapsamaktadır. Sullivan ve Harper’a (1997) göre ise stratejik liderlik, amaç, kültür, strateji, temel kimlikler ve kritik süreçler gibi örgütü en temel anlamında var eden mantıklı ve iyi düşünülmüş bir eylemi yönetmek ve denetlemektir. Stratejik liderlik yalnızca bugün başarıyla çalışmayı değil aynı zamanda derin ve kalıcı değişimi, dönüşümü örgütün özünde yerleşik hale getirmeyi de içermektedir. Yazarlara göre, liderlik boyutları bir venn diyagramında düşünüldüğünde, yaratmak, ekip kurmak ve yönetim kümelerinin merkezinde stratejik liderlik yer almaktadır. Guillot (2003) ise stratejik liderliği, karmaşık ve belirsiz bir stratejik çevrede, akıl sahibi deneyimli bir üst düzey yöneticinin vizyon yaratma ve önemli kararlar alma becerisi olarak tanımlamaktadır. Yazara göre stratejinin amacı, ulaşılması hedeflenen son noktalar, yol ve yöntemler arasında bağlantı kurmakken, stratejik liderliğin amacı bitiş noktalarını belirlemek, en iyi yolları seçmek ve en etkili yöntemleri uygulamaktır. Strateji bir plan olarak düşünüldüğünde, stratejik liderlik plan geliştirmek ve uygulamak için düşünmek ve karar vermektir.